Udruženje žrtava i svjedoka genocida i Pokret Majke enklava Srebrenice i Žepe uputili otvoreno pismo šefovima država-članica Vijeća sigurnosti UN-a, generalnom sekretaru UN, generalnom sekretaru NATO-a i najvišim organima i zvaničnicima Evropske unije (EU) u kojem ih pozivaju da zaustave ratnohuškačku politiku Milorada Dodika.
- Do sada smo dva puta apelirali i pozivali Milorada Dodika, člana Predsjedništva Bosne i Hercegovine i predsjednika SNSD-a i Nedeljka Čubrilovića, predsjednika Narodne skupštine RS da se zaustave u stvaranju uslova za izazivanja konflikta u Bosni i Hercegovini - ističe se u pismu, uz napomenu da Milorad Dodik, ne samo da se nije zaustavio, nego je trenutno "odluku za izazivanje konflikta prebacio na NSRS.
Dva izvještaja
- Iako smo u augustu i oktobru u saradnji sa UN-om uputili dva Izvještaja specijalnoj savjetnici generalnog sekretara UN-za prevenciju genocida Alice Nderitu, kao i Karimu Khanu, tužiocu Međunarodnog krivičnog suda (ICC) zbog ugrožavanju mira u Bosni i Hercegovini i regionu i kršenja UN Konvencije o sprječavanju i kažnjavanju zločina genocida, smatramo da se Milorad Dodik neće zaustaviti, te stoga upućujemo ovo pismo šefovima država članica VS UN-a, generalnom sekretaru UN, generalnom sekretaru NATO-a i najvišim organima i pojedincima EU - podsjećaju iz spomenutih organizacija.
U pismu se pledira da se ispoštuju UN-ove i međunarodne konvencije o ljudskim pravima i slobodama, presude dva UN suda - ICJ i ICTY/MICT, za čije osnivanje su glasale sve članice Vijeća sigurnosti UN, a posebno razloge i ciljeve spomenutih sudova, "zbog kojih ste jednoglasno odlučili i da se formira ICTY - Međunaorni sud za bivšu Jugoslaviju".
- Zadatak Suda je, između ostalog, bio i ostao prevencija i uspostavljanje mira u bivšoj Jugoslaviji. Naslijeđe i presude navedenih sudova nas sve obavezuju. Mi žrtve genocida nikada nismo posezali za osvetom i revanšizmom, pružali smo i pružamo podršku ICTY/MICT našim svjedočenjem i saradnjom, te poštivanjem naslijeđa spomenutih sudova ispunjavamo vaše zacrtane ciljeve - navodi se u pismu.
U vezi s tim, spomenute organizacije žrtava i svjedoka genocida traže od onih na koje je pismo naslovljeno da i oni ispoštuju njihove odluke i naslijeđe dva UN suda i zaustave Milorada Dodika i Nedeljka Čubrilovića.
- Iskustvo rata i zločina je zapisano u međunarodnim presudama i sve nas obavezuje, kao što obavezuje i Milorada Dodika i Nedeljka Čubrilovića, koji su pred Narodnu skupštinu RS postavili izazov 'ili rat ili ništa' - navodi se, uz napomenu da su u prilogu uz pismo sadržani dijelovi presuda ICTY/MICT, koje 'jasno govore kako su Radovan Karadžić, vođa bosanskih Srba i Momčilo Krajišnik, predsjednik skupštine, presuđeni ratni zločinci, iskoristili skupštinu da pokrenu UZP (udruženi zločinački poduhvat) zbog čega su i presuđeni pred ICTY/MICT, o čemu smo obavijestili Dodika, Čubrilovića i njihove sljedbenike'.
Kako se u pismu nadalje navodi, uloga Slobodana Miloševića, predsjednika Srbije, krajem devedesetih je bila ključna, a ključna je uloga i sadašnjeg predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.
Pravda dostižna
- Tražimo da spriječite konflikt i mogući zločin, jer upravo presude i vaša aktivnost devedestih godina prošlog vijeka da uspostavite ICTY i podržite njegov rad skoro 30 godina je dokaz da je pravda spora i dostižna i nada da se rat i zločin više nikada ne ponovi. Zar ćete dozvoliti da se ponovo desi konflikt i zločin i da opet međunaordni sudovi rade sljedećih 30 godina - pitaju se organizacije žrtava i svjedoka genocida.
Ističu, istovremeno, da to "nije interes nikoga, osim onih koji su sljedbenici ratnih zločinaca i politika koje su presuđene pred dva suda ICJ i ICTY", navodeći da "posebno očekuju podršku predsjednika Ruske Federacije (RF), države koja je od početka podržala osnivanje ICTY/MICT i njegov rad, posebno stoga što se Milorad Dodik poziva na podršku predsjednika RF u izazivanju konflikta i prijeti s ruskom podrškom".
- Još uvijek nećemo i ne želimo da vjerujemo da bi predsjednik Ruske Federacije podržao bilo kakav zločin, posebno onih koji slijede politike presuđenih ratnih zločinaca - potcrtavaju iz organizacija žrtava i svjedoka genocida.
Istovremeno, upućuju na presude ICTY-a, podsjećajući na sadržaj presude Ratku Mladiću u kojoj "Pretresno vijeće konstatuje da je 12. maja 1992., nakon što je Karadžić predstavio šest strateških ciljeva skupštini bosanskih Srba, Skupština usvojila te ciljeve, među kojima je najistaknutije mjesto imalo razgraničenje srpske države, teritorijalno odvojene od svake hrvatske i muslimanske države. To razgraničenje uključivalo je razdvajanje naroda na nacionalnoj osnovi. Pored toga, na sjednici Skupštine su Mladić i ostali pojasnili kako oni shvataju te ciljeve. Naglašeno je da se ciljevi trebaju postići 'svim sredstvima', da ih treba prikazati tako da zvuče privlačno kada se o njima bude javno govorilo, da pristup bosanskih Srba treba čuvati kao najveću tajnu i da bosanski Srbi trebaju da znaju čitati između redova. Pretresno vijeće dalje konstatuje da su prije te sjednice, 7. maja 1992., Mladić i Krajišnik imali sastanak u vezi sa strateškim ciljevima"
Ključna uloga
Kako se u presudi Momčilu Krajišniku navodi, "uloga Krajišnika u počinjenju zločina bila je ključna. Položaji koje je zauzimao u rukovodstvu bosanskih Srba davali su mu ovlasti da olakša vojnim, policijskim i paravojnim grupama provoñenje cilja udruženog zločinačkog poduhvata. Stanovništvo koje je živjelo na teritoriji republike bosanskih Srba imalo je pravo da očekuje da će osoba sa ovlastima Krajišnika raditi na sprečavanju ili kažnjavanju zločina umjesto da učestvuje u njihovom počinjenju. Krajišnik dao je 'zeleno svjetlo' za početak programa protjerivanja tokom sjednice Skupštine bosanskih Srba..."
U prilogu pisma, također, se navodi da "transkripti sjednica predočeni Vijeću pokazuju da u periodu na koji se odnosi optužnica on (Krajišnik) niti jednom nije opomenuo poslanike radi uvreda izrečenih na račun drugih nacionalnih grupa. Povremeno se i sam služio takvim izrazima. Zahvaljujući ovlaštenjima koja je kao predsjednik skupštine bosanskih Srba imao, Krajišniku je bilo lako da promoviše stavove o etničkom razdvajanju".
Podsjeća se i na obrazloženje presude izrečene Radovanu Karadžiću u kojem "Pretresno vijeće konstatuje da su stvaranje paralelnih političkih i državnih struktura bosanskih Srba, kampanja nasilnog preuzimanja opština i protjerivanje nesrba bili pažljivo koordinisani, da su optuženi i rukovodstvo bosanskih Srba njima upravljali i da su predstavljali njihovu konačnu namjeru. Da bi se ostvarili ti ciljevi, optuženi i rukovodstvo bosanskih Srba objavili su i promovisali precizna uputstva u obliku Instrukcija za Varijantu A/B i Strateških ciljeva. Vijeće je ocijenilo dokaze izvedene u vezi sa djelima i ponašanjem optuženog i drugih navodnih pripadnika sveobuhvatnog UZP-a u svjetlu sistematskog i organizovanog načina na koji su zločini počinjeni u svakoj od opština. Na toj osnovi Vijeće konstatuje da je između oktobra 1991. i novembra 1995. postojao zajednički plan da se činjenjem zločina bosanski Muslimani i bosanski Hrvati trajno uklone sa teritorija na koje su bosanski Srbi polagali pravo. Optuženi, kao i Momčilo Krajišnik, Nikola Koljević, Biljana Plavšić, Ratko Mladić, Mićo Stanišić, Momčilo Mandić, Željko Ražnatović (Arkan) i Vojislav Šešelj bili su među onim osobama koje su djelovale na osnovu tog zajedničkog plana i dijelile namjeru za zločine koji sačinjavali dio plana".
Međunarodni embargo
U presudi, izrečenoj Brđaninu se navodi: "Početkom 1992., dok su trajali međunarodni pregovori kojima se pokušavalo riješiti pitanje statusa BiH, rukovodstvo bosanskih Srba provelo je svoj plan da teritorije koje su smatrali svojima odvoje o postojećih struktura SRBiH i stvore zasebnu državu bosanskih Srba. Skupština srpske republike BiH proglasila je 9. januara 1992. srpsku republiku BiH, koja će 12. augusta 1992. biti preimenovana u republiku srpsku (dalje u tekstu: RS). Ona se sastojala od tzv. srpskih autonomnih regija i oblasti, među kojima je bila i AR Krajina".
Kako se nadalje navodi, "u odnosu na Bosnu i Hercegovinu na snazi je bio međunarodni embargo na oružje. Taj embargo najviše je posljedica imao po bosanske Muslimane budući da su bosanski Hrvati uspijevali putem susjednih zemalja doći do oružja na crnom tržištu, a bosanski Srbi su imali pristup naoružanju JNA i kasnije VRS-a..."
Pretresno vijeće u nastavku navodi da je i dalje "uvjereno da zaključenje Dejtonskog sporazuma predstavlja potvrdu ex post facto da je od samog početka i cijelim tokom oružanog sukoba SRJ vršila sveukupnu kontrolu nad srpskom republikom BiH i bosanskim Srbima.
- Dana, 9. januara 1992. skupština bosanskih Srba jednoglasno je proglasila srpsku republiku Bosnu i Hercegovinu. Srpska republika Bosna i Hercegovina preimenovana je u republiku srpsku 12. augusta 1992. Deklaracija se trebala provesti u slučaju da nezavisnost Bosne i Hercegovine prizna međunarodna zajednica. Bez obzira na to, naoružavanje srpskog stanovništva vršeno je u istom periodu uz podršku SDS-a. Skupština bosanskih Srba takođe pozvala na teritorijalno razgraničenje s političkim zajednicama ostalih naroda u Bosni i Hercegovini. Deklaracija o proglašenju republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine bila je konačni korak u postepenom obrazovanju samostalnog državnog entiteta unutar Bosne i Hercegovine - navodi se, također u presudi Mladiću.
Pretresno vijeće
Pretresno vijeće dalje podsjeća na svoj zaključak u poglavlju 9.2.2 "da se SDS još početkom 1991. godine zalagao za podjelu teritorije na nacionalnoj osnovi i uspostavljanje zasebnih, paralelnih političkih, policijskih i vojnih institucija bosanskih Srba. Od aprila 1992., ranije osnovane institucije bosanskih Srba više nisu funkcionisale paralelno s institucijama višenacionalne Bosne i Hercegovine, nego su predstavljale zasebne i odvojene vlasti I kao takve, predstavljale su de-facto državne institucije, funkcionisale autonomno i bile odgovorne institucijama i rukovodstvu bosanskih Srba".
Što se tiče argumenata odbrane "da je SDS, miroljubivim putem i u duhu saradnje, nastojao da ostane dio SRJ i da su bosanski Srbi bili voljni da pregovorima dođu do rješenja", Pretresno vijeće konstatuje "da je uslov za tu dobru volju bio da bosanski Srbi dobiju kontrolu nad teritorijama u Bosni i Hercegovini, uključujući one na kojima su bosanski Srbi bili manjina, a za koje su tvrdili da na njih imaju 'istorijsko pravo'. Još od januara 1991. Slobodan Milošević je počeo da javno zagovara pravo svih Srba da žive u jednoj državi".
U tom pogledu, Pretresno vijeće konstatuje "da je rukovodstvo SDS-a koristilo skupštinu bosanskih Srba, nakon njenog osnivanja, kao sredstvo za ostvarivanje svog političkog programa i provođenje politike stranke. Dana, 9. januara 1992., skupština bosanskih Srba proglasila je republiku bosanskih Srba. Dana 7. aprila 1992. skupština bosanskih Srba proglasila je nezavisnost republike bosanskih Srba".
- U periodu od barem jula 1991. do februara 1992., Karadžić se u brojnim prilikama sastao i razgovarao (671/117281 TER Prijevod 1894 Predmet br. IT-09-92-T 22. novembar 2017) sa Slobodanom Miloševićem. Na tim sastancima se razgovaralo o ujedinjavanju srpskih teritorija i podjeli teritorija na nacionalnoj osnovi - navodi se u pismu i prilogu (izvodi iz haških presuda), koje su Udruženje žrtava i svjedoka genocida i Pokret Majke enklava Srebrenice i Žepe uputili na relevantne međunarodne adrese.
