Velika su očekivanja od novog američkog predsjednika. Evropska unija se kreće između nade da će se i odnos sa Washingtonom i ukupne transatlanske veze popraviti i straha da zbog unutrašnje podijeljenosti SAD Joe Biden neće biti u stanju da nešto bitno pokrene u vanjsku politici.
Francuski ministar zadužen za Evropu Klemon Bon kaže:
“Evropa mora da preuzme više odgovornosti. Evropa bi trebalo da sama definiše svoje vrijednosti i interese. Naravno, ne protiv Sjedinjenih Američkih Država, trebalo bi da sarađujemo”.
Ovim se francuski ministar i dalje zalaže za koncept strateške autonomije. On se nada transatlanskoj saradnji na zaštiti klime kao i u oblasti trgovine i bezbjednosti. “Partnerstvu je potreban novi početak”, smatra Bon, za koga kažu da je blizak saradnik predsjednika Macrona.
Strateška autonomija nije psovka
Kada je Emmanuel Macron lansirao izraz “strateška autonomija” za odnose Evropske unije i Sjedinjenih Američkih Država izgledalo je da se time izdvaja u odnosu na Berlin i Varšavu. Sada njegov ministar pokušava da objasni sadržinu. Prema njemu se podrazumijeva da se transatlansko partnerstvo i Nato ne smiju zaboraviti ali “SAD će i dalje zahtijevati od nas da postanemo autonomniji, da preuzmemo veću odgovornost i da na primjer povećamo izdatke za odbranu”. U tom svjetlu Bon brani i novi sporazum između EU i Kine koji je naišao na dosta kritike:
“Bilo bi čudno kada bi se vjerovalo da EU ne smije sama da potpisuje sporazume”, kaže on i dodaje da sporazum nije usmjeren protiv novog američkog predsjednika jer “ trebalo bi da Evropa zna šta hoće i da u svakom pogledu preuzme odgovornost”, piše DW.
Pariz izgleda želi da se drži strategije veće samostalnosti u odnosu na Washington bez obzira na Bidenovu pobjedu. To je u skladu sa francuskom tradicijom da transatlansku povezanost posmatra sa više skepse od drugih evropskih zemalja.
Evropa mora biti dio rješenja
Jana Pullerin iz berlinskog Vijeća za vanjske odnose kaže da bi Evropljani morali da što prije pošalju jasna signal prekida sa Trumpovom administracijom u Washingtonu:
“To su bile četiri teške godine, sada opet radimo udruženim snagama i pozdravljamo novog predsjednika raširenih ruku”.
Ona kaže da bi ta poruka bila važna za Bidena i na unutrašnjem planu: “Mi nismo vazali i sat ne može da se vrati unazad, ali ovoj vladi bi se trebalo pokazati da Evropa hoće multilateralizam i da je spremna da preuzme više zadataka”.
Biden će biti toliko zaokupljen unutrašnjepolitičkim problemima da će biti sretan ako se EU pozabavi nekim temama, kao što je situacija u njenom komšiluku, u Belorusiji.
“Trebalo bi da budemo dio rješenja, a ne dio problema”, kaže Jana Pullerin. Ona zagovara ideju izvjesne strateške autonomije EU jer bi tako Brisel postao bolji partner.
“Pariz se pribojava da bi ambicije Evropljana opet mogle da se uspavaju. A u Berlinu vlada nesigurnost zbog toga što je Bidenova pobjeda bila tijesna i SAD možda neće stalno biti tu”.
Jana Pullerin objašnjava da iz svega toga slijedi da Evropska unija u svakom slučaju mora da ojača kako bi aktivno pokušala da zadrži partnerstvo sa Washingtonom.
Sa Bidenom bi Evropljani prema njoj mogli najprije da razmatraju ”lakše” teme koje će brzo donijeti rezultate kao što su očuvanje klime, pregovori sa Iranom, uloga Sjevernoatlanskog pakta.
“U rano ljeto je zakazan samit Sjevernoatlanskog pakta, na kojem bi trebalo da se pošalje signal novog početka i da se usvoji novi strateški koncept”, kaže Jana Pullerin. Ali i dodaje da će trgovinska politika ostati veoma teško polje za pregovore, na kojem bi bilo najbolje da se započne malim koracima. Ova politička analitičarka je kritična prema sporazumu koji su zaključili EU i Kina: “Loš start sa politikom prema Kini moramo neizostavno ispeglati”.
Nova igra u transatlantskom partnerstvu
Poslanik evropskih Zelenih u Evropskom parlamentu Reinchard Bitikopfer također smatra da je sporazum sa Kinom bio loš.
“Trebalo je da imamo bolji početak”, kaže on i dodaje da se ne radi o tome da se pita Washington za odobrenje već je riječ o saradnji u ovoj i drugim oblastima. Strateški gledano, evropsko soliranje u odnosu na Kinu nije toliko smisleno, ali još uvijek ima dovoljno vremena da se sjedne za sto sa Washingtonom, smatra on, pošto sporazum stupa na snagu tek nakon što ga odobri Evropski parlament.
Evropljani su po Bitikopferu propustili priliku da Washingtonu, Pekingu i ostatku svijeta pošalju važnu poruku:
“Igra počinje iznova i transatlansko partnerstvo se obnavlja”. Političar Zelenih ipak vidi klimatsku politiku kao prioritet, a potom slijede trgovina i bezbjednost. On smatra da bi to bio luksuz da se posveti samo jednoj temi: “Moramo da žvačemo žvakaću gumu i pritom da trčimo”, kaže Bitikopfer, a to je američki izraz za istovremeno obavljanje više poslova – multitasking.
Kraj jednog košmara?
Na prvom mjestu među promjenama koje će Bidenov tim donijeti u odnosu na Evropu jeste “kraj nepoštovanja koje je Trump imao za Evropu”, kaže Juddy Demsey iz evropskog ogranka Fondacije Karnegi. Ona dodaje da osim toga Biden poznaje Evropu i dobro zna Angelu Merkel. I Demsey smatra da će od Evropljana biti više zahtijevano u oblasti odbrane i sigurnosne politike i da bi mogla da se pojavi šansa za nove pregovore o kontroli atomskog naoružanja. Ali po njoj bi transatlanski odnos morao da bude širi od osovine EU-SAD, trebalo bi da se otvori za saradnju sa drugim demokratijama, od Kanade do Japana, kako bi se razvile zajedničke bezbjedonosne, trgovinske i odbrambene strategije prema Kini, Indiji i Latinskoj Americi. Demsey smatra da bi Brisel i Washington mogli ponovo da stave na sto sporazum o slobodnoj trgovini TTIP.
Košmar Trumpovog mandata mogao bi sada biti prevaziđen, ako bi se uložio napor da se razumije šta motiviše pokret “alternativna desnice” i populiste i na koji način bi se mogle urediti društvene mreže. Autoritarni režimi imaju cilj da finansiranjem takvih pokreta i hakerskim napadima u internetu destabilizuju demokratije, kaže Demsey.
“Trumpova vlada je pokazala i krhkost i snagu demokratskih institucija. Ali šta je Trumpovo naslijeđe – to je više nego otvoreno pitanje”, kaže ona.
