Predsjednik Opštine Budva Marko Carević predložio je da se pod imenom Nemanja Kusturica poznati reditelj Emir Kusturica proglasi počasnim građaninom Budve.
Carević je član prosrpskog Demokratskog fronta, koji je osim u Budvi i vodeća snaga vladajuće većine u Crnoj Gori od izbora u avgustu prošle godine.
Inicijativa je naišla na kritike Carevićevih koalicionih partnera zbog navoda da je Kusturica ranije prodao zemlju koju mu je sredinom devedesetih poklonila Opština.
Funcioner vladajućih Demokrata u Budvi Mijomir Pejović kaže da je ta partija bila protiv da se Carevićeva inicijativa uvrsti u dnevni red lokalnog parlamenta zbog događaja iz prošlosti koji, kako je rekao, baca sijenku na taj čin.
“Demokratska partija socijalista (DPS) Mila Đukanovića i Svetozara Marovića je gospodinu Kusturici poklonila opštinski plac na Svetom Stefanu 1996, i nakon toga je on taj plac prodao. Smatramo da neko ko se na takav način odnosi prema poklonu Opštine Budva ne bi imao kriterijuma da bude uvršten među njene počasne građane”, kaže Pejović za Radio Slobodna Evropa (RSE).
Te godine je na vlasti bio DPS, a predsjednik Opštine Žarko Miković, koji je potpisao rješenje da se Kusturici “daje na trajno korišćenje” urbanistička parcela od 490 kvadrata na području Sv. Stefana, “radi izgradnje porodične stambene zgrade”.
Između Opštine i Emira Kusturice je time zaključen “sporazum o određenim vidovima saradnje”, navodi se u rješenju, bez preciziranja kakvim.
“Opština Budva ovim činom u svoj grad dovodi čovjeka koji će je svojom ličnošću i radom učiniti još vrjednijom, svjetlijom, bogatijom. Turistička propaganda Budve dobiće na snazi i atraktivnosti time što će uz svoje dragulje i bisere nanizati još jedan u liku briljantnog umjetnika svjetskog glasa”, piše u dokumentu iz avgusta 1996, koji je Opština dostavila RSE nakon zahtjeva o slobodnom pristupu informacijama.
Medijski napisi, koje nam je potvrdio Pejović, da je dobijenu zemlju Kusturica prodao, nikada nisu demantovani. RSE je uputio na Kusturicinu mejl adresu pitanje da li su ti navodi tačni, ali nismo dobili odgovor. Katastarske pacele koja se navodi u opštinskom rješenju o ustupanju zemlje Kusturici nema u elektronskoj evidenciji za nepokretnosti, pa je RSE o tome uputio upit Upravi za nekretnine. Odgovor još nismo dobili.
Carevićev predlog je uvršten u dnevni red sjednice koja je počela, ali i prekinuta 13. septembra, zbog razmirica unutar vladajuće koalicije koju čine Demokratski front i Demokrate.
Obrazloženje inicijative
Osim umjetničke biografije Kusturice, u obrazloženju predloga ne navode se konkretne zasluge za sam grad koje ga preporučuju za to priznanje.
Iz Opštine je početkom godine najavljeno da Budva planira da se 2028 kandiduje za Evropsku prijestonicu kulture, koja je najveći projekat EU iz te oblasti.
“Profesor Nemanja Kusturica je zdušno podržao taj projekat i pristao je da zajedno s nama radi na njemu. On je autoritet i svjetsko ime koje može da pomogne Budvi da dobije tu titulu, a sa druge strane, kroz našu buduću saradnju može da značajno podigne i kulturnu ponudu Budve”, kaže za RSE šef Carevićevog kabineta, Nikola Jovanović.
U predlogu se navodi da je Kusturica međunarodno nagrađivani režiser, scenarista, pisac, osnivač filmskog i muzičkog festivala Kustendorf u Srbiji, nosilac tamošnjeg ordena ”Vitez reda umjetnosti i književnosti", te da je nacionalni ambasador Srbije u UNICEF-a postao 2007. godine.
“Nemanja Kusturica kao izuzetan umijetnik i svestrana ličnost zaslužuje da se nađe na listi počasnih građana Budve”, piše u obrazloženju.
Dileme o inicijativi
Jednogodišnji status Evropska prijestonica kulture se dodjeljuje gradovima koji promovišu različitost kultura i evropske vrijednosti, pa se postavlja i pitanje da li je Kusturicin politički kredibilitet upitan za promovisanje multikulturalnosti.
Podsjetimo, kontroverze koje prate trostrukog kanskog pobjednika i reditelja nominovanog za američkog Oskara, vezuju se za njegove političke stavove o nacionalističkoj politici Slobodana Miloševića koja je odigrala ključnu ulogu u podsticanju krvoprolića u bivšoj Jugoslaviji. I posle pada Miloševića, ostao je blizak vlastima, uključujuči aktuelnog predsjednika Srbije Aleksandra Vučića. Njeguje i veze sa kulturnim i političkim krugovima u Rusiji.
Inicijativa da se Kusturica proglasi počasnim građaninom u svrhu kandidature za Evropsku prijestonicu kulture je političko-populistički marketing, ocjenjuje magistar kulturne politike Marko Pavlović.
Smatra da namjere budvanske vlasti nisu vezane za umjetničko djelovanje, već političke stavove Kusturice.
“Ja sam isto antiglobalista i ne volim korporacije, i sa te strane mi je Kusturica simpatičan kao antiglobalista. Ali, postoji kod njega jedna problematična stvar, što je podržavao srpski nacionalizam. U Rusiji ne podržava ruski narod nego ruski režim, kao što ne podržava srpski narod, nego srpski režim. A naši lokalni političari su u njemu vidjeli ovo drugo i uhvatili su se njegovog srpskog nacionalizma. Generalno, mislim da su im namjere pogrešne i neiskrene, jer nisu vezane za Kusturicin umjetnički opus ili antiglobalizam, nego za njegovo nacionalističko djelovanje”, kaže Pavlović za RSE.
Uz to, ocjenjuje da Budva nema gradsku kulturnu politiku.
“I sadašnja i prošla vlast su zadnjih tridesetak godina potpuno devastirali Budvu, a sada je dodatno i klerikalizovana. Budva je izgubila sve odlike mediteranskog grada. Da li zbog političkih poena, ali mislim da vlast nije dobro razumjela da se ne može baš svako kandidovati za Evropsku prijestonicu kulture”, smatra Pavlović.
Za poslanicu građanskog pokreta URA Boženu Jelušić je Kusturica svjetska veličina u svojoj branši ukoliko se, kako dodaje, ostave po strani njegovi ideološki stavovi koje, u načelu, smatra legitimnim. Ali, kaže da je iznenađena načinom na koji ga promoviše lokalna vlast.
“U tom dokumentu se predlaže da nagradu primi Nemanja Kusturica. Jedna me je mlada osoba pitala, pa ko je taj Nemanja Kusturica? Ja sam je podsjetila da se dosta kalkulisalo o promjeni imena Emira Kusturice kojeg svi, koliko ja znam, i dalje zovu Emir. I on je u svjetskoj kulturnoj baštini zabilježen tim imenom. Kad predlažete nekoga idući uporno ka nečemu što dijeli crnogorsko društvo, to nije prilog bilo kakvoj vrsti promocije kulturne prijestonice”, smatra Jelušić.
Nakon što su mediji 2005. objavili da je kršten u manastiru Savina u Herceg novom pod krštenim imenom Nemanja, Kusturica je 2009. izjavio za rusku Kosmomolsku pravdu da je kršten odmah po rođenju i da pripada pravoslavnom hrišćanskom dijelu svoje porodice.
Nedavno su mediji u Srbiji prenijeli njegovu izjavu da krštenim imenom Nemanja nije promijenjeno njegovo ime Emir, već da mu je dodato još jedno.
Što znači biti 'počasni građanin'?
Javno priznanje – zvanje “Počasni građanin“ dodjeljuje se pojedinicima posebno zaslužnim za afirmaciju i razvoj opštine.
Statut Opštine Budva propisuje da se počasnim građaninom može proglasiti lice koje je posebno zaslužno za razvoj vrijednosti demokratskog društva, istorijskog događaja i tradicije, položaja i ugleda opštine, njenog odnosa sa drugim gradovima.
Povelju počasnog građanina Budve je prije tri godine dobio teniser iz Srbije Novak Đoković, s obrazloženjem da ga je za to preporučilo vjenčanje koje je organizovao na Svetom Stefanu.
Podsjetimo, među projektima u kojima je Kusturica učestvovao uz podršku vlasti u državama regiona je privredno društvo Andrićgrad osnovano 2011. Kuturicinoj firmi Lotika pripada većinski udio od 51,51 posto, a Vlada Srbije je za Andrićgrad donirala više od 1,7 miliona maraka, objavljeno je 2017. godine.
Iste godine je Centar za istraživačko novinarstvo Srbije (CINS) naveo da je u vlasništvu firme Lotike kulturno-turistički kompleks Drvengrad, te da je Kusturica bio u sukobu interesa jer je kao nekadašnji direktor Parka prirode Mokra gora potpisivao ugovore sa tom svojom privatnom firmom.
