Do početka decembra 2021. gotovo 28.000 asteroida u blizini planete Zemlje nađeno je istraživanjima teleskopom koji stalno pregledaju noćno nebo. Rezultati ovih teleskopskih pregleda noćnog neba donose podatak o 3.000 asteroida godišnje koji se približe Zemlji.
Ali, veći i napredniji teleskopi koji će tragati za asteroidima u narednih nekoliko godina donijeće i nove podatke. Astronomi NASA-e u razvili su algoritam nove generacije za praćenje potencijalnog udara asteroida u Zemlju – Sentury-II. Zašto?
Od 1968. godine istraživanja radarom otkrila su više od 1.000 asteroida koji su prošli blizu Zemlje – tehnika korištenja radara omogućava NASA-i da tačno mapira objekat, njegovu veličinu, oblik svemirske stijene.
Šta su asteroidi?
Popularna kultura često opisuje asteroid kao haotične objekte koji nasumično prelaze Sunčevim sistemom, nepredvidivo mijenjajući pravac kretanja što ih čini prijetnjom za planetu koja se pojavljuje bez najave. Ipak, ovakvi opisi nist realni. Asteroidi su izuzetno predvidljiva nebeska tijela koja se pokoravaju zakonima fizike i slijede poznate putanje orbite oko Sunca.
Asteroid ili planetoid je kameni ili metalni objekat odnosno nebesko tijelo promjera većeg od jedan metar ostalo da se kreće u Sunčevom sistemu od njegovog nastanka prije 4,6 milijardi godina.
Dok asteroid putuje kroz Sunčev sistem, gravitacija Sunca određuje put njegove orbite, a gravitacija planeta takođe će povući njegovu putanju na predvidljive načine.
Sentry je s velikom preciznošću pravio model kako su gravitacione sile oblikovale orbitu asteroida, pomažući da se predvidi gdje će se nalaziti daleko u budućnosti. Ali to nije moglo objasniti negravitacione sile, a najznačajnije su topliotne sile uzrokovane sunčevom toplinom.
Dok se asteroid vrti, Sunce obasjava jednu njegovu stranu. Zagrijana površina će se onda rotirati na stranu u sjeni, noćnu stranu i ohladiti. Infracrvena energija se oslobađa dok se hladi, stvarajući mali, ali konstantni potisak na asteroid. Ovaj fenomen poznat je kao efekt Jarkovskog, koji ima mali uticaj na kretanje asteroida tokom kratkih perioda, ali može značajno da promijeni njegovu putanju tokom decenija i vijekova, piše Phys.org.
'Potencijalno opasni' asteroidi
Laboratorija NASA-e Jet Propulsion u Kaliforniji prati asteroid koji će se relativno približiti Zemlji gdje se mogu naći podaci datuma najbližeg prilaza, koliki je dijametar objekta, relativna veličina, udaljenost od Zemlje i ime.
Prikazuje se pet najbližih asteroida na udaljenosti do 7,5 miliona kilometara što je ravno 19,5 puta udaljenosti Mjeseca od Zemlje. U listu ulaze objekti koji su veći od 150 metara i koji mogu da priđu Zemlji na udaljenosti koja se smatra potencijalno opasnom. Poređenja radi, Mjesec je od Zemlje udaljen u prosjeku 385.000 kilometara.
"Potencijalno opasan" asteroid pod nazivom 4660 Nereus veličine Ajfelovog tornja trebao bi da prođe pored Zemlje u "bliskom" kontaktu - samo dvije sedmice prije Božića 2021.
Svrstava se u kategoriju potencijalno opasnih jer je veći od 150 metara i približava se Zemlji na manje od polovine udaljenosti od Sunca (oko 150 miliona kilometara), što znači da bi i najmanje odstupanje od trenutne orbite moglo da postane opasana putanja za potencijalni sudar.
Iako 4660 Nereus, kako se čini, ne predstavlja prijetnju u 2021. godini, u budućnosti će prići mnogo bliže Zemlji. Na Valentinovo (14. februar) 2060. približiće se na 1.198.961 kilometar.
Vjeruje se da svemirska stijena 4660 Nereus u sebi sadrži elemente poput nikla, željeza, kobalta – plemenite metale u vrijednosti od pet milijardi američkih dolara.
Za njim, u decembru dolazi i drugi asteroid ugrubo veličine londonskog velikog točka Eye nazvan 1994 WR12, koji je u novembru mjesecu došao na astronomski rub planete Zemlje.
Prvi put ga je uočila astronomkinja Carolyn Shoemaker u opservatorijumu Palomar u Kaliforniji u novembru 1994. godine. Nalazio se na spisku asteroida koji bi potencijalno mogli da pogode Zemlju u nerednih 100 godina, ali je 2016. skinut sa tog spiska, piše USA Today.
Udar 1994 WR12 u Zemlju, po procjenama naučnika, bio bi katastrofalan. NASA navodi da bi udar bio jednak detonaciji 77 MT (megatona) eksploziva TNT-a. Za poređenje, bomba Car, najmoćnija nuklearna bomba ikada testirana imala je ekvivalent eksplozije 57 MT TNT-a, kako prenosi BBC.
Kakav bi mogao biti impakt ovih svemirskih stijena iz kategorije ‘potencijalno opasnih’, dakle i većih od 150 metara – objekat koji je 2013. godine izazvao eksploziju u ruskoj regiji Čeljabinsk bio je meteorit veličine 20 metara.
Opasnost od udara asteroida?
Mali asteroidi i druge sitne čestice bombarduju planetu na dnevnom nivou, ali gotovo svi izgore u atmosferi.
Kolika je zapravo mogućnost da u Zemlju udari opasni asteroid?
Misija NASA-e nazvana skraćeno DART (Double Asteroid Redirection Test) kreirana je za testiranje da li bi direktni sudar asteroida i svemirskog broda preusmjerio putanju nebeskog tijela dovoljno da se izbjegne predviđeni sudar sa Zemljom.
Svemirsko tijelo veličine malog automobila udari u Zemljinu atmosferu otprilike jednom godišnje, prema NASA-i, ali objekti te veličine izgaraju u atmosferi i eksplodiraju mnogo prije nego što udare o tlo.
Ovakvi slučajevi uglavnom ostaju neprimjećeni, a svemirske stijene uzrokuju ono što se naziva meteorima - "zvijezdama padalicama" koje se mogu vidjeti u vedroj noći. Meteore proizvode meteoroidi, odnosno dijelovi asteroida koji izgaraju. Ogromna većina meteoroida ima promjer od nekoliko milimetara.
Veći objekti mogu pasti na površinu Zemlje kao meteoriti. Poznato je da je samo jedna osoba direktno povrijeđena meteoritom - izvjesna Ann Hodges, kojoj je 1954. godine meteorit težak 4 kilograma udario u nogu. Modrica koju je dobila nije bila opasna po život, piše magazin Space.
NASA navodi da nema "značajne šanse" da će neki od registrovanih i praćenih asteroida pogoditi Zemlju narednih 100 godina.
Ali, procjene su da bi u svemiru moglo biti više od 25.000 objekata blizu Zemlje koji su veći od 140 metara, što znači da se bilježi manje od polovine potencijalno smrtonosnih asteroida.
Praćenjem ovih asteroida i saznavanjem više o njihovoj veličini, obliku, masi, strukturi i sastavu, Američka svemirska agencija kaže da se nada da će utvrditi metode za preusmjeravanje u slučaju opasnosti po Zemlju.
