Prof. dr. Kemal Dizdarević redovni je kolumnista portala BHdoktor.ba. Evo njegove nove kolumne:
Posljednja dekada dvadesetog stoljeća je u svijetu nauke nazvana dekada mozga.
Tokom nje stečena su nova saznanja o mnogobrojnim aspektima funkcioniranja mozga, ali i razvijena raznovrsna terapija za psihijatrijsko-neurološko-neurohirurške bolesti, te etablirana raznovrsna klinička strategija koja je umnogome unaprijedila cjelokupni savremeni zdravstveni sistem. Razvijena je efektivna neurološka terapija za multiplu sklerozu, dijabetičnu neuropatiju, migrenu i narkolepsiju. Razvijeni su novi antipsihotični i antiepileptični lijekovi. Neuroendokrinolozi su počeli rutinski upotrebljavati antagoniste receptora hormona rasta u konzervativnom tretmanu akromegalije.
Neurohirurzi su u svom svakodnevnom poslu napravi značajne promjene. Standardiziran je endovaskularni tretman aneurizmi (coiling) i okluzivnih vaskularnih bolesti (angioplastica), kao i upotreba spinalnih implantata i instrumentacija kičme. Funkcionalna (molekularna) slikovita dijagnostika (Xenon-CT, PET, SPECT) i slikom vođena hirurgija (imaging-guided surgery), duboka moždana stimulacija (DBS), napredak u hirurgiji epilepsije, te koncept minimalno invazivne neurohirurgije su postali sastavni dio svakodnevne prakse u razvijenim neurohirurškim centrima.
Zahvaljujući slikovitoj dijagnostici baziranoj na sofisticiranoj kompjuterskoj obradi, te upotrebi neuronavigacije, postalo je moguće superponirati slikovitom dijagnostikom viđene moždane lezije u definirani trodimenzionalni prostor pacijentovog endokranija u realnom vremenu i to tokom operativnog zahvata.
Prevencija moždanog udara kroz tzv. koncept moždanog ataka (‚brain attack concept’) povećala je svijest javnosti o moždanom udaru (stroke), te je postalo moguće njegovo efikasno liječenje kroz odgovarajuću i brzu intervenciju.
Napredak neuronauka u posljednjoj dekadi 20. stoljeća uključio je nekoliko bitnih konceptualnih pomaka. Prije svega, postala je realnost upotreba matičnih ćelija (stem cells) u nervnom sistemu. Dokazano je da matične ćelije iz subependimalne zone mozga adulta, koji je podvrgnut neurohirurškoj operaciji temporalne lobektomije, mogu biti in vitro kultivirane i kao takve stvoriti nove sinaptičke konekcije. Znanje o plastičnosti mozga je doprinijelo i napretku praktične neurohirurgije, a ne samo bazičnog istraživanja. Mitohondrijalne bolesti su jasnije definirane, uočeno je da mitohondrijalni genom može prenositi neurološke bolesti, te su mnoga istraživanja fokusirala ovaj proces. Unijeto je novo svijetlo u razumijevanje genetske osnove neuroloških oboljenja i neoplazmi centralnog nervnog sistema. Značajno je poboljšan kvalitet neuroslikovite dijagnostike (CT, MRI).
Postignut je napredak u istraživanju neuroaktivnih faktora rasta, peptida i citokina. Direktni monitoring moždanog metabolizma, pored kreveta pacijenta, postao je moguć u neurohirurškim intenzivnim jedinicama pomoću metode cerebralne mikrodijalize (op. tema na kojoj je autor teksta doktorirao februara 2008. godine).
Na početku 21. stoljeća mnogi neuspjesi još uvijek perzistiraju. Oni se odnose na primjenu genske terapije, tretman povreda centralnog nervnog sistema, transplataciju i regeneracija u centralnom nervnom sistemu, ‘stroke’ terapiju, prevenciju moždane ishemije, fetalnu neurohirurgiju, terapiju glijalnih tumora. Posebno je uočljivo nepostojanje prihvatljivog objašnjenja odnosa uma i njegove strukturalne osnove (mozga), što je jedan od najvažnijih humanističkih aspekata neuronauke.
