Svjetska ekonomija se suočila u 2022. godini sa višestrukim krizama i našla se u raljama 'savršene oluje'. Zdravstvena kriza, koja je izbila 2019. u Kini i zahvatila cijelu planetu, nastavila je da pritiska globalnu ekonomiju i tokom ove godine, kroz poremećene privredne, logističke i trgovinske tokove.
Novu 2022. dočekali smo s nadom da će covid pandemija, koja je izbacila iz kolosijeka normalan život građana i preduzeća, biti okončana, ali umjesto toga smo se već u februaru suočili s ruskom invazijom na Ukrajinu, koja je gurnula svijet u novi period neizvijesnosti.
Oružani sukob u Evropi, najveći od Drugog svjetskog rata, pokrenuo je niz novih kriza - prije svega energetsku i prehrambenu.
Naime, zapadne države su zbog napada Rusije na Ukrajinu uvele tokom minule godine brojne ekonomske i finansijske sankcije Moskvi. Evropska unija donijela čak devet paketa kaznenih mjera, od koji posljednji 16. decembra.
Klasični udar
Kako je Rusija jedan od vodećih izvoznika nafte i prirodnog plina u svijetu, sankcije su rezultirale vrtoglavim rastom cijena.
Cijene hrane su također porasle, podstaknute troškovima đubriva i transporta, kao i ruskim blokadama izvoza žitarica iz Ukrajine, koja je veliki proizvođač pšenice. U ekonomskom smislu, ovo je predstavljalo klasični udar na tržišnu ponudu.
Nagli rast cijena ključnih sirovina bio je glavni pokretač inflacije koja je u 2022. dostigla u većini zemalja sveta višedecenijske rekordne dvocifrene stope. U svim regionima, hrana i gorivo su u prosjeku činili više od polovine inflacije ove godine.
U Evropskoj uniji, indeks potrošačkih cijena je u novembru iznosio 11,1 posto na godišnjem nivou. To je stopa bez presedana u posljednjih 20 godina. Procjenjuje se da će globalna inflacija završiti ovu godinu na oko 9,0 procenata.
Rast inflacije se vrlo brzo infiltrirao u svakodnevni život građana, inicirajući krizu troškova života, krizu gladi, rast siromaštva. Preduzeća su visoke troškove energije i sirovina rješavale smanjenjem proizvodnje i redukovanjem radne snage.
Sve to je dovelo do brojnih štrajkova građana u mnogim zemljama sveta tokom jeseni, i protesta radnika u privatnom i javnom sektoru. Oni su zahtijevali da povećanje zarada prati rast troškova života.
Kako bi se se izborile sa galopirajućom inflacijom, vodeće centralne banke su krenule s agresivnim podizanjem referentnih kamatnih stopa. Urađeno je to na čelu sa američkim Federalnim rezervama (FED), po cijenu usporavanja privrednog rasta, pa i recesije.
Da bi ukrotila inflaciju, Evropska centralna banka (ECB) je također prvi put u posljednjih 11 godina podigla ključnu kamatu. Uradilaje to mnogo opreznije od FED-a, vodeći računa da pooštravanje uslova zaduživanje ne odvede eurozonu u novu dužničku krizu.
Rast kamata
Godina koju smo ispratili, ostat će upamćena i po tome da je euro pao ispod pariteta prema dolaru, prvi put otkako je stvorena jedinstvena valuta eurozone prije dvije decenije.
Pomračeni ekonomski izgledi u Evropi, posustajanje kineskog privrednog rasta zbog politike nultog covida, i agresivno zatezanje monetarne politike FED-a, uticali su na jačanje dolara prema korpi rivala ove godine, usljed pojačane tražnje investitora za imovinom koja se smatra "sigurnim utočištem", uključujući dolar.
Sve u svemu, godina iza nas je bila teška i opterećena geopolitičkim tenzijama i ekonomskim nedaćama. Nažalost, ekonomski analitičari i eksperti upozoravaju da će 2023. biti još teža za globalnu ekonomiju.
Zbog rata u Ukrajini, čiji se kraj ne nazire, i produženog privrednog usporavanja Kine, Međunarodni monetarni fond je procijenio da će globalni rast u 2023. iznositi samo 2,0 posto, ili čak manje.
To bi bilo prvi put od finansijske krize 2008, da svjetski bruto domaći proizvod zabilježi tako spor tempo rasta, izuzimajući pad u 2020. godini zbog pandemije.
